De Brandenburgse inscripties van Cinq Piliers (deel 2) een raadsel opgelost

> naar De Brandenburgse inscripties van Cinq Pilier deel 1

De Brandenburgse rode adelaar

Op de groevewand rechts naast de spreuk ‘Hie guet Brandenburg alle Weg’ is een grote adelaar gebeeldhouwd. De adelaar is fel rood geschilderd. Het is een Brandenburgse adelaar die volgens het landswapen inderdaad rood gekleurd hoort te zijn. Toch is deze adelaar niet altijd rood geweest. Er zijn (naoorlogse) foto’s bekend waarbij de onderste en bovenste helft van de adelaar verschillend van kleur zijn weergegeven of waarbij de kleur helemaal verdwenen is. Hij is later weer in zijn geheel rood overgeschilderd, waarbij getwijfeld werd of rood wel de originele kleur hoorde te zijn. Op de zwart-wit foto’s uit de oorlog is de adelaar vol zwart te zien, sterk contrasterend met de niet geschilderde witte krijtachtergrond maar we mogen aannemen dat de originele kleur rood was. Er zijn in latere jaren veel foto’s gemaakt op deze plek want het was ooit een populaire locatie voor het maken van bruidsreportages.

Brandenburgse adelaar  Brandenburgse adelaar

wapen van Brandenburg

In de nationaalhymne van Brandenburg, in 1923 gecomponeerd door Gustav Büchsenschütz komen zowel de rode adelaar als de spreuk ‘Hie guet Brandenburg alle Weg’ voor. Sinds de eeuwwisseling was de Duitse jeugdbeweging ‘Wandervogel’ opgekomen. Als wandel- en marslied werd het lied ‘Märkische Heide, Märkischer Sand’ gecomponeerd. Dit lied werd niet meteen gepubliceerd maar vond vooral mondelinge verspreiding. Het is later wel op schrift gesteld en het (inofficiële) Brandenburgse volkslied geworden, en zoals dat hoort bij een volkslied is het ontstaan enigszins in nevelen gehuld. De oorspronkelijke vier coupletten werden in 1933 aangevuld met een vijfde en zesde.

Märkische Heide, märkischer Sand

Märkische Heide, märkischer Sand,
sind des Märkers Freude, sind sein Heimatland.
Steige hoch, Du roter Adler, hoch über Sumpf und Sand,
hoch über dunkle Kiefernwälder!
Heil Dir, mein Brandenburger Land!

Uralte Eichen, Dunkler Buchenhain,
Grünende Birken stehen am Wiesenrain.
Steige hoch, du roter Adler, hoch über Sumpf und Sand,
hoch über dunkle Kiefernwälder!
Heil Dir, mein Brandenburger Land!

Blauende Seen, Wiesen und Moor,
Liebliche Täler, Schwankendes Rohr.
Steige hoch, du roter Adler, hoch über Sumpf und Sand,
hoch über dunkle Kiefernwälder!
Heil Dir, mein Brandenburger Land!

Knorrige Kiefern, leuchten im Abendrot,
Sah’n wohl frohe Zeiten, sah’n auch märk’sche Not
Steige hoch, du roter Adler, hoch über Sumpf und Sand,
hoch über dunkle Kiefernwälder!
Heil Dir, mein Brandenburger Land!

Bürger und Bauern vom märk’schen Geschlecht
hielten stets zur Heimat in märk’scher Treue fest.
Steige hoch, du roter Adler, hoch über Sumpf und Sand,
hoch über dunkle Kiefernwälder!
Heil Dir, mein Brandenburger Land!

“Hie Brandenburg allwege” sei unser Losungswort,
dem Heimatland die Treue, in allen Zeiten fort.
Steige hoch, du roter Adler, hoch über Sumpf und Sand,
hoch über dunkle Kiefernwälder!
Heil Dir, mein Brandenburger Land!

klik hier voor de muziek

In 1933 werd het lied ingepalmd door de Hitlerjugend waarbij het laatste couplet door de Nazi’s werd veranderd. Dit staat bekend als de zogenaamde Hakenkruis-versie. Er zijn nog meer tekstvarianten bekend en ook in onze tijd blijft het een controversieel lied waar in de Duitse politiek nogal eens over gedebatteerd is.

Deutsche Soldatentreue

Hulp van een oorlogscorrespondent bij het oplossen van een raadsel

Aan een andere zijde van de groeve, bij de zuidelijke uitgang van Höhle 4, bevond zich nog een grote tekst. Het was lange tijd een raadsel wat hier had gestaan want de wand is ingestort en ligt in brokstukken op de grond. Een poging om foto’s van de steenfragmenten als een legpuzzel aan elkaar te passen liep op niets uit. Er was veel te weinig van de tekst overgebleven om ook maar een deel er van te kunnen reconstrueren, en er zijn geen foto’s bekend waar de tekst in zijn geheel op staat weergegeven.

brokstukken  brokstukken

De oplossing kwam uit een andere richting. Karl Rosner*, oorlogsverslaggever van de Berliner Lokalanzeiger, verbonden aan het Duitse hoofdkwartier, beschreef de groeve bij een bezoek aan het Oise-front in zijn boek ‘Vor dem Drahtverhau. Bilder aus dem Grabenkriege im Westen’. Zonder precieze aanduiding van de locaties die hij bezocht, noemt hij in een hoofdstuk met de titel ‘Neunzig Kilometer vor Paris’ een tekst die in een zandsteenwand gebeiteld is. Het is zonder twijfel de tekst die nu in brokstukken ligt.

‘In de zandsteenwand voor de ingang hebben beminnelijke mensen een welgemeend vers uitgehouwen. Een halve meter hoog zijn de letters en goed diep uitgehakt, zodat niet later ooit eens zo’n Franse knaap dat ding weer wegkrast’. Hij hield er geen rekening mee dat de hele wand zou kunnen instorten. De tekst luidt:

 

Die Welt mag zerreißen die Schwüre wie Spreu;
Ich kenne ein Wort aus Eisen: Deutsche Soldatentreu’ !

 

samengestelde tekst

Het zijn de laatste regels (met kleine tekstvariaties) van het gedicht ‘Soldatentreue’ van Wilhelm Hauff, voor het eerst gepubliceerd in ‘Phantasien und Skizzen’ uit 1828. Het gedicht staat ook als lied in het ‘Deutsches Armee Liederbuch’, dat in een enorme oplage is verschenen en erg populair was bij de Duitse jeugd. De volledige tekst van het lied:

Soldatentreue

Wohl dem, der geschworen zur Fahne den Eid,
Der sich zum Schmuck erkoren, des Königs Waffenkleid.
Sei Treue verraten, sei Ehre verbannt,
Doch geh’n mit dem Soldaten sie beide Hand in Hand.
Es grüßt ja zur Seite sein Säbel ihm zu,
Und ruft ihm aus der Scheide: ‘So treu wie Stahl seist du!’
Die Büchse, sie winket so freundlich und rein;
So rein als wie sie blinket, soll seine Ehre sein.
Das tönt ihm so süße, das schwellt ihm den Arm,
Das macht, wie Liebchens Küsse, Soldatenherz so warm!
Drum auf! es ertönen Trompeten voll Mut;
In Vaterlandes Söhnen wallt treues Heldenblut!
Die Welt mag zerreißen die Schwüre wie Spreu:
Ich weiß ein Wort wie Eisen, es heißt: Soldatentreu’.

 

 

Vandaag

Alle teksten zijn nu nog te zien, maar de toegang tot de fragmenten bij de zuidelijke uitgang Höhle 4 is de laatste tijd wel erg problematisch geworden. Het ooit zo riante en bewegwijzerde toegangspad is nu volgeschoven met puin en houtafval uit het bos. Waar de Fransen aan de ene zijde van de steengroeve moeite doen om erfgoed uit de oorlog te beschermen en zelfs te restaureren, wordt aan de andere zijde geen enkele aandacht gegeven aan behoud.

Vlak bij de fragmenten van de ingestorte wand is nog een mooie inscriptie te zien boven een uitgang genaamd ‘Südausgang Höhle 4’, dus misschien is het toch de moeite waard om over de berg puin heen te klauteren.

 

* De hier genoemde oorlogscorrespondent Karl Rosner niet verwarren met de in 1885 geboren machinegeweerschutter Karl Rosner. Op de dagboeken van deze laatste Rosner zijn twee ZDF-documentaires gebaseerd. In tegenstelling tot de oorlogscorrespondent Rosner was de machinegeweerschutter Rosner een uitgesproken tegenstander van de oorlog.


Literatuur en bronnen :

Mit dem Landwehr-Inf.-Regt.12 im Felde – Erinnerungen an den Krieg 1914/1918 – Hermann Wagenführ – Berlin z.j.

Das Landwehr-Infanterie-Regiment 53 im Weltkrieg 1914-18 – Otto Koch – Essen 1928

Brockhaus’ Konversations-Lexikon – Siebenter Band – Leipzig 1908

Hie gut Brandenburg alleweg – eine märkische Geschichte – Oskar Schwebel – Frankfurt/O – z.j.

Jahrbuch für Brandenburgische Landesgeschichte – 34.Band – E. Henning, W. Vogel – Berlin 1983

Steige hoch, du roter Adler – Welthits aus Märkischem Sand – Werner Bader – Berlin 1988

Mittelhochdeutsches Taschenwörterbuch – Matthias Lexer – Leipzig 1986

Wilhelm Hauff – gedicht Soldatentreue verschenen in meerdere werken o.a. Deutsches Armee Liederbuch en Phantasien und Skizzen (1828)

Karl Rosner, Vor dem Drahtverhau. Bilder aus dem Grabenkriege in Frankreich und Flandern. Berlin: Scherl 1916.

Philippe Tardieu, Ceux d’en face. La 15e Landwehr infanterie division dans l’Oise 1914-1917. Edito, Noyon 2014.

 

 

Teksten en melodieën van Duitse liederen zijn te vinden op de website http://www.ingeb.org/Volksong.html

Hie gut Brandenburg allweg!

http://www.ingeb.org/Lieder/hiegutbr.html

Märkische Heide, märkischer Sand

http://ingeb.org/refer/markisc1.MP3

 

Phantasien und Skizzen van Wilhelm Hauf is gedigitaliseerd en gratis te downloaden bij Google Books. Klik op de afbeelding van het boek.

Bijzondere dank gaat uit naar Herr Gentzen van het Brandenburgisches Landeshauptarchiv Potsdam.

> naar De Brandenburgse inscripties van Cinq Pilier deel 1

Bewaren

Bookmark the permalink.

Comments are closed.